Koronapandemiija

FHI fáddásiidu mas lea ođastuvvon njoammuneastadan dieđut álbmogii

Obbalaččat njoammuma birra

Virus njoammu olbmuid gaskkas golgosa, biepmu dahje divrriid bokte – oahpa mot dan sáhtát eastadit.

Buriin giehtahygienain unnidat infekšuvnnaid ja njoammudávddaid njoammunvára. Persovnnalaš hygienabuktagiid dahje adnon sihkaldagaid it berre juogadit earáiguin. Jus dus leat rabas hávit, de berret daid gokčat.

Boahkut fal iežat njoammudávddaid vuostá dearvvašvuođaeiseválddiid rávvagiid mielde.

Dárkkis mátkeráđiid ja iežat boahkkunstáhtusa buori áiggis ovdalgo vuolggát mátkkoštit olgoriikii.

Influeansa ja vuoiŋŋahatinfekšuvdna

Eastadandábit:

• Basa gieđaid dávjá ja dárkilit
• Giehtadesinfekšuvdna mas lea alkohola lea buorre molssaeaktu go čáhci ja sáibu ii leat lahkosis, ovdamearkka dihte mátkkis
• Bábernjunneliidni njálmmi ovddas várjala earáid go don gosat dahje gasttát, dahje don sáhtát gossat dahje gastit gieđaid sisa, ja dasto bassat gieđaid dakkaviđe maŋŋel
• Gosa ja gaste giehtagávvii jus dus ii leat bábernjunneliidni, dahje it sáhte gieđaid bassat
• Mana doaktára lusa dárbbu mielde

Norovirus (golgodávda)

Dárkilis giehtabassan sáibbuin ja čáziin eastada njoammuma. Giehtadesinfekšuvdna ii eastat norovirusa njoammuma. Ale ráhkat biepmu earáide.

Čuoggun- dahje nádjanhávit ja biologalaš materiála

Berret oahpahallat nádjanháviid ja varranjoammuma gieđahallama bargovugiid, dallego dat dagahit riska (laboratoriat ja sullasaččat). Jus adnon boahkkonáluiguin dahje bastilis biergasiiguin, main leat biologalaš materiálat, leat ožžon čuoggun- dahje nádjanhávi, de fertet váldit oktavuođa doaktáriin ja oažžut rávvagiid ja vejolaččat čuovvuleami. Dieđit ášši sávakeahtes dáhpáhussan (spiehkasteapmi).

Seksuálalaš njoammudávddat

Geavat prevenšuvnna (kondoma) eastadan dihte seksuálalaš njoammudávddaid leavvama. Fástadoaktárat, dearvvašvuođastašuvnnat, báikkálaš poliklinihkat ja studeantadearvvašvuođabálvalus fállet nuvttá seksuálalaš njoammudávddaid iskkadeami ja dálkkodeami.

Resistánsabakterat

Bakterat maidda antibiohtadálkkas ii bastte lea duođalaš váttisvuohta miehtá máilmmi, ja dat leavvá. Jus don leat leamaš buohcciviesus olgoriikkas ja galggat Norgga buohccivissui, dahje galggat bargat dearvvašvuođaásahusas go boađát Norgii, de fertet iskkahit leago dutnje njommon MRSA (antibiohta resisteanta fiskes stafylokokkat). Iskkadeami sáhtát váldit fástadoaktára luhtte. Olgoriikka guossedutkit/lonohallanstudeanttat, geat galget bargat Norgga dearvvašvuođaásahusain, berrejit maid iskkahit leago MRSA njommon sidjiide ovdalgo álget bargui.