Jus muhtun lea juhkan badjelmeare olu

• Huma suinna ja geahččal oažžut oktavuođa
• Jus oaččut oktavuođa ja son lea gozuid alde, de fuolat ahte beassá ruoktot, ovdamearkka dihte taxi mielde.
• Jus it oaččo oktavuođa olbmuin ja son ii leat gozuid alde, de riŋge 113.
• Gozit olbmot alege guođe su akto.

Jus muhtun lea eará gárrenmirkkuin gárihuvvan

• Huma suinna ja geahččal oažžut oktavuođa
• Riŋge 113 jus eahpidat olbmo dearvvašvuođadili. Buoret lea riŋget oktii eanet go dárbbašlaš, go oktii unnit.
• Jus it oaččo oktavuođa olbmuin ja son ii leat gozuid alde, de fertet riŋget 113.
• Geahččal gávnnahit mainna olmmoš lea gárihuvvan, man olu, ja goas dat dáhpáhuvai.
• Ale guođe olbmo ovdal go dearvvašvuođabargit bohtet.
• Dieđit álo politiijaide narkotihka vuovdima birra. Sáhtát beaivvi maŋŋel maid dieđihit.

Seksuála loavkašuhttin, rasisma ja givssideapmi ii leat dohkálaš. Jus oainnát dahje gulat dakkár dohkkemeahttun láhttema, de ávžžuhuvvo ahte geahččalat suddjet gilládeaddji dan dilis.

It dárbbat mannat gaskii, earenoamážit it jus olbmot leat gárihuvvan.

Dieđit báikki ovddasvástideddjiide, sii galget veahkehit du váttis dilis.

Jus don, dahje muhtun oahpis dus, vásiha seksuálalaš veahkaválddálašvuođa, de berret/berre mannat lagamus veahkaváldindustehussii. Doppe oažžu medisiinnalaš veahki ja ráđiid.

Dasa ii dárbbaš doaktára dikšočujuhusa, ja lea nuvttá fálaldat. Buohkat ožžot veahki beroškeahttá áigot go váidit veahkaválddálašvuođa, vai eai.  

Sáhtát boahtit vaikko leat eahpesihkar mii rievtti mielde lea dáhpáhuvvan, ja vaikko it muitte sihkkarit.

Boađe njuolga dohko, dahje riŋge ovdagihtii ja dieđit ahte lea sáhka seksuálalaš veahkaválddálašvuođas. Dalle it dárbbat čilget nu olu go boađát.

Buoremus lea boahtit dakkaviđe maŋŋel dáhpáhusa. Dalle lea dehálaš ahte it basa gieđaid, it molssot, rišut dahje busse bániid. Buorre jus it fina hivssegis ovdal go boađát.

Ane fuola sus gii lea vásihan veahkaválddálašvuođa, leage das doarjjan jus son háliida dan.

Leatgo massán mobiila dahje dihtora?

Steŋge SIM-koartta ja lonut beassansániid mat leat doaimmas masson diŋggas, ovdamearkka dihte sosiála medias, Dropboxas, e-poasttas ja sullasaččas.

Dieđit sidjiide geaidda sáhttá čuohcat jus čiegus dieđut dahje persondieđut leat leavvan.

Steŋge koartta dakkaviđe ja diŋgo ođđasa.

Don fertet ieš váidit politiijaide. Dieđit oahppobáikái jus dáhpáhuvai oahppojagi álggaheami lágideami oktavuođas.

Jus oainnát ovttage illastuvvome

• ale mana gaskii
• riŋge 112 (politiija) ja čuovo sin gohččumiid
• riŋge oahppo- dahje bargosaji gearggusvuođanummarii ja dieđit ahte politiijat bohtet atte heahteveahki jus lea oadjebas

Jus ieš illastuvvot

• čuorvvo veahki ja geahččal báhtarit
• riŋge 112 (politiija) ja čuovo sin gohččumiid
• riŋge oahppo- dahje bargosaji gearggusvuođanummarii ja dieđit ahte politiijat bohtet

Áitindilálašvuođat

Ale dirát ja huma čielgasit. Geahččal bisuhit iežat ráfálažžan. Ale leage oktoráđálaš itge vuollegaš. Guođe báikki jus sáhtát, ja viega báhtui. Bivdde veahki.

Áitagat digitála media bokte

Govve šearpma ja duođaš fáktádieđuid áitaga birra. Dieđit oahppobáikái ja váidde politiijaide.

Riŋge 113, dieđit gos don leat ja čuovo sin gohččumiid. Joatkke heahtevehkiin dassážiigo ambulánsa boahtá.

Árvvoštala dili

Jurddaš iežat sihkarvuođa birra. Čuorvvo veahki. Oainne olles dili ja sihkkaraste báikki dárbbu mielde.

Guoskkaldahte olbmo ja iskka

• Leago gozuid alde?
• Sáhttágo rahpat čalmmiid dahje hupmat?
• Leago rabas vuoiŋŋahat ja vuoigŋágo dábálaččat?
• Vardá go garrasit?
• Lea go son galmmas?

Jus olmmoš lea meanahuvvan ja vuoigŋá dábálaččat: Vealut gilgga nala

• Gozit su vuoigŋama minuhta. Dasto vealut su gilgga nala
• Riŋge 113 – čuovo gohččumiid
• Gozit su vuoigŋama – bisut su liekkasin

Jus olmmoš lea jámas iige vuoiŋŋa dábálaččat: Álggat váibmo- ja geahpesgádjuma

• Riŋge 113 ja bija telefovdnaskájana ala
• Deatte ratti jođánit 30 geardde (komprešuvdna)
• Doala gieđaid njuolga ja giehtaváimmuid badjálaga
• Deatte gasku ratti čižžeboaluid bokte
• Deatte unnimusat 5 cm vulos
• Boso 2 geardde ja gearddut!

Bisset vardima

• Deatte hávi garrasit dassážii go heaitá vardimis
• Doala hávi bajábealde váimmu
• Bisut olbmo liekkasin

Joatkke heakka bivdimiin dassážii go heahtebálvalus boahtá.

DIEĐIT

Vuolggat buollinalárpma ja riŋge 110.

GÁJO

Mana olggos báhtarangeaidnoráigge gos ii leat suovva, ale geavat heaissa. Veahket earáid geat dárbbašit veahki. Mana guhkás eret visttis.

JÁDDAT

Jáddat jus sáhtát, muhto várut iežat vaháguhttemis. Suovva lea hirbmat mirkkolaš.

HEHTTE

Govčča uvssaid ja lásiid.

Árvvoštala dili. Deháleamos lea dieđihit ja gádjut. Fertet ieš meroštallat berretgo geavahit áiggi jáddadit ja hehttet buollima.